Ομιλία κατά την εις επίσκοπον χειροτονία του εψηφισμένου Μητροπολίτου Αρκαλοχωρίου Καστελλίου και Βιάννου κ. Ανδρέα Νανάκη, εις το Μητροπολιτικό ναό του Αγίου Μηνά, το Σάββατο 3 Νοεμβρίου 2001.
“Οικτίρμων και ελεήμων ο Κύριος μακρόθυμος και πολυέλαιος”.
Σεβασμιώτατε Γέροντα, Αρχιεπίσκοπε και Πρόεδρε της Ιεράς επαρχιακής Συνόδου της Εκκλησίας Κρήτης κ.κ. Τιμόθεε,
Σεβασμιώτατε Μητροπολίτα Σεβαστείας κ.κ. Δημήτριε, εκπρόσωπε της Α.Θ. Παναγιότητος του Οικουμενικού Πατριάρχου μας κ.κ. Βαρθολομαίου,
Σεβασμιώτατοι άγιοι αρχιερείς, πρεσβύτεροι και διάκονοι, λαέ του Θεού περιούσιε και φιλόχριστε,
Η ανεξιχνίαστος και ακατάληπτος βούληση του εν Τριάδι ζώντος Θεού, ψήφων κανονικών γενομένων υπό της επαρχιακής Συνόδου της Εκκλησίας Κρήτης, οδήγησε σήμερα τα βήματα της ταπεινότητάς μου ενταύθα. Επί των κρασπέδων του ιερού μητροπολιτικού ναού του Αγίου Μηνά, προστάτου και πολιούχου της περιωνύμου πόλεως του Μεγάλου Κάστρου, δια να λάβω την χάρη του τρίτου βαθμού της ιεροσύνης και να καταστώ υπό των χειροτονούντων με αρχιερέων επίσκοπος της Εκκλησίας.
Της Εκκλησίας που συγκροτεί το πνευματικόν κέντρον του κόσμου και παραμένει στους αιώνες ο αταλάντευτος σύνδεσμος του πάσχοντος ανθρώπου με την αγάπη, το έλεος και τη χάρη του Θεού. Της Εκκλησίας που πορεύεται με το λαό του Θεού. Που βιώνει τον εσχατολογικό της προορισμό, ζώσα και υπερβαίνουσαν τα φευγαλέα του κτιστού και πεπερασμένου τούτου κόσμου.
Που σφυρηλατεί την πνευματική ταυτότητα του λογικού της ποιμνίου με άξονα και κέντρο την απορρέουσα αυτοσυνειδησία από τη λειτουργική και μυστηριακή ζωή. Αρχής γενομένης με το μυστήριο του βαπτίσματος, κορυφουμένης δε δια της συμμετοχής των μελών της εκκλησιαστικής κοινότητος στο μυστήριον της θείας ευχαριστίας.
Οι πατέρες εν προσευχή, μετανοία, ταπεινώσει και αυτοθυσία ηνάλωσαν εαυτούς δια την Εκκλησία. Μας παραδίδουν τα βιώματα και τις μαρτυρίες της ορθόδοξης εκκλησιολογίας και απαντούν στην κτιστή φύση κάθε εποχής, με το φωτισμένο από την καρδιακή προσευχή νου, στα ζητήματα της ανθρωπολογίας και κοσμολογίας. Μεταμορφωμένοι οι ίδιοι, κάλεσαν και καλούν την κοινωνία στην εν Χριστώ μεταμόρφωση. Αποστρέφοντες το πρόσωπό μας και αποστασιοποιούμενοι από τα μεμαρτυρημένα της ιστορικής πορείας του ενανθρωπισθέντος Θεού Λόγου, απομακρυνόμενοι δηλαδή από την Εκκλησία, παραμένει άλυτος, κατά το σύγχρονο πατέρα της Εκκλησίας Γέροντα Σωφρόνιο του Έσσεξ, η τραγωδία της επιγείου ιστορίας της ανθρωπότητος. Δύο χιλιάδες χρόνια μετά τη γέννηση του Χριστού, υπήρξαν ποικίλες, κάποτε μάλιστα και τραγικές, οι περιπέτειες και τα αδιέξοδα, οριοθετημένων επικρατειών, κοινωνικών σχημάτων και ιδεολογικών μορφωμάτων. Το δράμα κορυφώνεται στις ημέρες μας. Η Εκκλησία όμως της Κρήτης εν Συνόδω συνέρχεται και χειροτονεί για τη διακονία του λαού της έναν επίσκοπο.
Με χειροτονείτε σεβασμιώτατε δέσποτα, μετά των συλλειτουργούντων αρχιερέων, επίσκοπο της Εκκλησίας και μάλιστα της Μεγάλης του Χριστού της Κωνσταντινουπόλεως Εκκλησίας, εν τω πλαισίω των κανονικών Αυτής δικαιοδοσιών εις την ελληνική επικράτεια. Ως Εκκλησία Κρήτης ατενίζομε με αφοσίωση, εμπιστοσύνη και βεβαιότητα τη σεπτή μας κορυφή, το Οικουμενικό Πατριαρχείο.
Γνωρίζομε σεβασμιώτατε εκπρόσωπε του Αρχιεπισκόπου Κωνσταντινουπόλεως Νέας Ρώμης και Οικουμενικού Πατριάρχου κ.κ. Βαρθολομαίου, προς το σεπτό πρόσωπο του οποίου μεγάλος είναι και παντοτινός θα παραμένει ο σεβασμός μου και η ευγνωμοσύνη μου, γνωρίζομε ότι επιστρέφοντας στο κέντρο των της οικουμένης ορθοδόξων δεν θα εισέλθετε από την κεντρική και κυρία είσοδο. Αλλά από την πλαγία μικρή και στενή πύλη. Η κεντρική είσοδος στο Φανάρι παραμένει κεκλεισμένη. Μαζί δε με τον μηδέποτε στον πατριαρχικό ναό αποκαθηλούμενο, ούτε τη βραδιά της αναστάσεως, από το σταυρό της αγίας τραπέζης Χριστό, και την αλειτούργητη μεγάλη εκκλησιά των θρύλων και των παραδόσεων, την αγιά Σοφιά, συγκροτείται ο ενιαίος τρίσημος συμβολισμός του μαρτυρίου και της μαρτυρικής πορείας των δέκα επτά αιώνων πνευματικής καρποφορίας και πολιτιστικής δημιουργίας από τη Μεγάλη του Χριστού της Κωνσταντινουπόλεως Εκκλησία.
Αναρωτηθήκαμε αλήθεια ποιά θα ήταν η πολιτιστική ταυτότητα τόσο του σλαβικού κόσμου της ανατολικής και νοτιοανατολικής Ευρώπης, χωρίς το ιεραποστολικό έργο του Πατριαρχείου στους χρόνους της βυζαντινής αυτοκρατορίας, αλλά και αν θα υπήρχαν χριστιανικά Βαλκάνια, χωρίς την πνευματική του διακονία, κατά την περίοδο της οθωμανικής αυτοκρατορίας; Εγκατεστημένο στην Κωνσταντινούπολη, πολύ πριν και αυτού του χαλιφάτου, το Πατριαρχείο διαμορφώνει συνειδήσεις. Προάγει την καταλλαγή και την ειρηνική συνύπαρξη, λαών, πολιτισμών και θρησκειών, μακράν της μισαλλοδοξίας, του φανατισμού και του θρησκευτικού φονταμενταλισμού. Εδώ και δύο αιώνες στο πλαίσιο των εθνοκρατικών υποστάσεων, ο ελληνισμός ως πρόεδρος των πανορθοδόξων συνάξεων διαδραματίζει πρωτεύοντα ρόλο, χάριτι του Οικουμενικού Πατριαρχείου. Στη δε διαμορφούμενη, εάν ο τριαδικός Θεός επιτρέψει, μετανεωτερική εποχή της πολυπολιτισμικότητας, ο διαχρονικός και διεθνής θεσμός του Οικουμενικού Πατριαρχείου θα είναι καθοριστικός στη διαφύλαξη της πνευματικής παρακαταθήκης και πολιτιστικής ταυτότητας του γένους των ορθοδόξων, της ρωμιοσύνης και του ελληνισμού.
Χάριτι του εν Τριάδι ζώντος Θεού χειροτονούμαι επίσκοπος και καθίσταμαι μέλος της Συνόδου της Εκκλησίας της Κρήτης, όπου αιώνες αιώνων, τελετουργείται και διαφυλάττεται το αρχαίο προνόμιο των επαρχιακών επισκοπικών συνόδων. Του μεριμνάν και επιλαμβάνεσθαι των τοπικών εκκλησιαστικών θεμάτων και ζητημάτων. Του εκλέγειν, χειροτονείν και εγκαθιστάν τους επισκόπους της. Η Εκκλησία της Κρήτης, από Τίτου του Απόστολου και πρώτου επισκόπου, μέχρι του προσώπου Σας σεβασμιώτατε, εις τόπον και τύπον διάδοχό Του, διατηρεί αλώβητον την παρακαταθήκη, εξέφρασε και εκφράζει την αυτοσυνειδησία, το φρόνημα και τη βούληση του ηρωικού λαού της Κρήτης. Γνωρίζει να φυλάττει εν μέσω των περιπετειών του μεταβαλλόμενου κόσμου, την πίστη του λαού της και την αφοσίωσή του στην Εκκλησία.
Η ιερά επαρχιακή Σύνοδος, με καθιστά επίσης επίσκοπο, Αρκαλοχωρίου Καστελλίου και Βιάννου. Η ενάτη εκκλησιαστική επαρχία της Κρήτης, επισκοπή τότε, καταργήθηκε πριν από έναν αιώνα, το 1900 και ως Μητρόπολη επανιδρύθηκε στις μέρες μας. Το Αρκαλοχώρι, το Θραψανό, το Καστέλλι, οι Αγιές Παρασκιές, αποτελούν τα μεγαλύτερα κέντρα της επαρχίας που η Εκκλησία μου παραδίδει.
Μεταξύ αυτών καύχημα και εγκαλλώπισμα η μαρτυρική Βιάννος. Θύμα μεγάλο, παγκοσμίου βεληνεκούς, στην απανθρωπιά, στη βία και την τότε τρομοκρατία της γερμανικής κατοχής. Τα σημερινά θύματα των βομβαρδισμών και οι στρατιές των εξαθλιωμένων προσφύγων, ζωντανεύουν στη μνήμη των παλαιοτέρων εικόνες και των νεωτέρων διηγήσεις, για το δράμα της Βιάννου. Μνημειώδης δε και τραγική απηχεί μέχρι τις ημέρες μας, η μετακατοχική έκφραση της απόγνωσης “από τα καμμένα χωριά της Βιάννου”.
Η πόλη του Ηρακλείου, όπου γεννήθηκα, από πατέρα Σφακιανό και μητέρα Μικρασιάτισσα, όπου μεγάλωσα και διαμένω στον προσφυγικό συνοικισμό του Ατσαλένιου Ν. Κλαζομεναί, ο Χάνδαξ της αραβοκρατίας, η Κάντια της ενετοκρατίας, το Μεγάλο Κάστρο της οθωμανικής αυτοκρατορίας, το Ηράκλειο του 19ου αιώνα, συνδέεται οργανικά με τα μικρά και μεγάλα κέντρα της επανιδρυθείσης εκκλησιαστικής επαρχίας, όπου στο παρελθόν διέλαμψαν οι ρωμαλέες επισκοπές Ινάτου, Αρκαδίας και Βιέννης, η δε αρχαιολογική σκαπάνη έφερε στο φως δύο περίφημες επισκοπικές βασιλικές.
Η εγκατάσταση ενός επιπλέον επισκόπου στην ενδοχώρα του νομού, θα συμβάλει και θα ενισχύσει την πνευματική συγκρότηση των περιοχών που καλούμαι να διαποιμάνω.
Το εμπιστευθέν μοι υπό της Εκκλησίας λογικό ποίμνιο των ορθοδόξων χριστιανών, ο κλήρος και ο λαός, διακρίνονται για το ήθος τους, την αφοσίωσή τους στις παραδόσεις, και το σεβασμό τους στα όσια και τα ιερά του ορθοδόξου γένους μας. Θα συνυπάρξω μαζί τους ως πατέρας, φίλος και συγκυρηναίος αδελφός. Αφουγκραζόμενος τα προβλήματα και την αγωνία της βιωτικής τους μέριμνας, σεβόμενος και τιμώντας τον τίμιο ιδρώτα του καθημερινού τους μόχθου, ενισχύοντας και ενδυναμώνοντας, χάριτι του εν Τριάδι ζώντος Θεού, την προς τον Χριστό και την Εκκλησία διάθεση, της λαχούσης μοι επαρχίας.
Και τώρα κατά το έθος, εκφράζω τας κατ� άνθρωπον χάριτας εις τα πρόσωπα και τους τόπους που συνέβαλαν στη στιγμή ταύτη. Στους σεβαστούς μου γονείς και στους διδασκάλους μου.
Στην γενέτειρά μου το Ηράκλειο, αλλά και τη Θεσσαλονίκη. Τη συμπρωτεύουσα του Βυζαντίου, την πόλη της ρωμιοσύνης. Το κέντρο των Βαλκανίων, την προσφυγούπολη μετά τη μικρασιατική τραγωδία, τον αρσανά του Αγίου Όρους. Την πόλη του μεγαλομάρτυρα Δημητρίου, με τις ενορίες των Αγίων Παντελεήμονα και Νέστορα όπου διακόνισα.
Στον εκπρόσωπο του Παναγιωτάτου Οικουμενικού Πατριάρχου, σεβασμιώτατο Μητροπολίτη Σεβαστείας κ.κ. Δημήτριο και στους συλλειτουργούντας αγίους αρχιερείς.
Στην Ιερά Επαρχιακή Σύνοδο της Εκκλησίας Κρήτης.
Στη θεολογική Σχολή και τους παρισταμένους καθηγητάς, μετά του Προέδρου του Τμήματος Θεολογίας.
Στον καθηγητή Γενικό Γραμματέα του Υπουργείου Παιδείας, εκπροσωπούντα τον κ. Υπουργό.
Αναφέρω ιδιαιτέρως, τα ονόματα των διδασκάλων μου καθηγητών, Νικολάου Ζαχαρόπουλου και Νικολάου Ματσούκα, μνεία δε ποιώ των ιερομονάχων Κορνηλίου Μοσχόβη και Ειρηναίου Δεληδήμου.
Εκ των μακαρία τη λήξει γεγομένων αοιδίμων αρχιερέων μνημονεύω, Κρήτης Ευγένιο, Πέτρας Δημήτριο, Ιεροσητείας Φιλόθεο, Ρεθύμνης Θεόδωρο, ων αι ψυχαί, εις την θριαμβεύουσα Εκκλησία, θα συναγάλλονται μεθ� υμών της στρατευομένης, εις την λειτουργίαν ταύτην.
Σεβασμιώτατα Γέροντα Αρχιεπίσκοπε Κρήτης κ.κ. Τιμόθεε, Σας αξιώνει η χάρη του Θεού να χειροτονείτε σήμερα και στους τρεις βαθμούς της ιεροσύνης τον τρίτο επίσκοπο της Εκκλησίας Κρήτης, γεγονός αμαρτύρητο στους δύο τουλάχιστο τελευταίους αιώνες της τοπικής μας Εκκλησίας. Είναι δωρεά της ανεξιχνίαστης και ακατάληπτης βούλησης της θείας πρόνοιας, επί τη συμπληρώσει του τεσσαρακοστού πέμπτου έτους της καλλίκαρπης αρχιερατικής Σας ποιμαντορίας. Είσαστε δε μετά του πολιού Γέροντος Κισσάμου κ.κ. Ειρηναίου οι πολύκαρποι νέστορες της ιεραρχίας, όχι μόνο στην Κρήτη, αλλά σύνολου του ελληνορθόδοξου κόσμου. Από το σεπτό πρόσωπό Σας, Σεβασμιώτατε Πρόεδρε της Συνόδου, διδασκόμεθα την ταπείνωση και την απλότητα, την ανεξικακία και τη σεμνότητα, την καταλλαγή και την ειρήνη. Ευφράνθητι ουν Ποιμενάρχα, κύκλω της τραπέζης σου, βλέπων τα έκγονα σου, “έντεινε και κατευοδού και αρχιεράτευε” και ζήθι και μακροημέρευε. “Δώη σοι Κύριος, κατά την καρδίαν σου και πάσαν την βουλήν σου πληρώσαι”.
Και νυν, πρεσβείαις της Υπεραγίας Θεοτόκου της Ορφανής, της εν τη Ιερά Μονή Αγκαράθου, της και μετανοίας μου, Τίτου του Αποστόλου και πρώτου Επισκόπου Κρήτης, Μηνά του μεγαλομάρτυρος, Θαυματουργού και πολιούχου της πόλεως ταύτης, Ανδρέου και Ιεροσολυμίτου, Φανουρίου του νεοφανούς και Βαρβάρας της μεγαλομάρτυρος, την στιγμή ταύτη της προσωπικής μου πεντηκοστής κλείνω το γόνυ ενώπιον Χριστού και Εκκλησίας, καταλείπων εαυτόν τη χάριτι του Παναγίου και τελεταρχικού πνεύματος. Δόξα τω Θεώ πάντων ένεκεν.