Η Επίσκεψη του Πάπα Λέοντος ΙΔ´ στο Φανάρι και η Κοινή Πορεία προς τη Νίκαια
Υπάρχουν στιγμές στην πορεία της Ιστορίας -και ασφαλώς, στην πορεία των Εκκλησιών- που η βαρύτητά τους δεν μετριέται με όρους απλής διπλωματίας ή εθιμοτυπίας, αλλά με τον αντίκτυπό τους στην ίδια τη συλλογική μνήμη και συνείδηση. Η επικείμενη επίσκεψη του Πάπα Λέοντος στην έδρα της πρωτόθρονης Εκκλησίας Κωνσταντινουπόλεως, στο Φανάρι, και η προγραμματισμένη κοινή παρουσία του με την Α.Θ.Παναγιότητα τον Οικουμενικό Πατριάρχη κ.κ. Βαρθολομαίο στη Νίκαια, ενόψει της συμπληρώσεως 1700 ετών από την Α´ Οικουμενική Σύνοδο, συνιστά, στην πραγματικότητα, την κορύφωση μιας μακράς πορείας διαλόγου και προσέγγισης, αλλά και την αφετηρία για μια νέα, ουσιαστικότερη φάση στην αναζήτηση της πολυπόθητης ενότητας των Χριστιανών.
Η επίσκεψη στο Φανάρι για τη Θρονική Εορτή του Αγίου Αποστόλου Ανδρέου του Πρωτοκλήτου, έχει πλέον καθιερωθεί ως ένας ισχυρός θεσμός, ένας «διάλογος της αγάπης» που υπερβαίνει τα ψυχρά πρωτόκολλα. Είναι η έμπρακτη απόδειξη ότι ο αδελφικός δεσμός μεταξύ των δύο Εκκλησιών, της Ρώμης και της Κωνσταντινουπόλεως, δεν είναι σχήμα λόγου, αλλά μια βιωμένη πραγματικότητα που καλλιεργείται με υπομονή και επιμονή, παρά τις υφιστάμενες θεολογικές δυσκολίες.
Και εδώ έγκειται το πραγματικό διακύβευμα της επικείμενης συνάντησης στη Νίκαια. Η πόλη αυτή δεν είναι απλώς ένας γεωγραφικός τόπος, αλλά το θεσμικό λίκνο της κοινής μας πίστης, ο τόπος όπου η Εκκλησία, Ανατολής και Δύσεως, μίλησε με μία φωνή για να διατυπώσει το θεμελιώδες δόγμα της πίστεώς της, το Σύμβολο που ακόμη και σήμερα ενώνει εκατομμύρια Χριστιανούς. Η κοινή παρουσία του Πατριάρχου και του Πάπα εκεί, ξεπερνά τα όρια ενός νοσταλγικού συμβολισμού και καθίσταται πράξη ουσίας. Είναι η αναγνώριση ότι η πορεία προς την ενότητα δεν μπορεί παρά να θεμελιώνεται στην κοινή πίστη της πρώτης χιλιετίας, πριν το μεγάλο Σχίσμα του 1054 διαρρήξει τον άρραφο χιτώνα του Κυρίου.
Διακονώντας την Ιερά Μητρόπολη Χαλκηδόνος, θα ήθελα με αυτή την ευκαιρία να μνημονεύσω τον μακαριστό προκάτοχό μου Μητροπολίτη Μελίτωνα, τον Ιεράρχη που υπήρξε ο αληθινός αρχιτέκτονας του συγχρόνου διαλόγου της αγάπης. Ήταν εκείνος που σήκωσε, μαζί με τον μεγάλο Πατριάρχη Αθηναγόρα, το βάρος της ιστορικής πρωτοβουλίας για την άρση των αναθεμάτων του 1054 – μια πράξη που πολλοί τότε χαρακτήριζαν ως ανέφικτη ή και επικίνδυνη. Ήταν ο Χαλκηδόνος Μελίτων, ενώπιον του οποίου ο μακαριστός Πάπας Παύλος ο ΣΤ’, σε μια κίνηση που συγκλόνισε την ιστορία, γονάτισε, δείχνοντας τον σεβασμό της Πρεσβυτέρας Ρώμης προς τη Νέα Ρώμη και την Ορθόδοξη παράδοση.
Εκείνη η γενιά των μεγάλων ηγετών -Αθηναγόρας, Παύλος ΣΤ’, Μελίτων- κατάλαβε κάτι που σήμερα φαντάζει πιο επίκαιρο από ποτέ: ότι η Εκκλησία δεν μπορεί να μένει εγκλωβισμένη στις πληγές της Ιστορίας, αλλά οφείλει να τις υπερβεί εν αγάπη και αληθεία. Αυτήν ακριβώς την παρακαταθήκη συνεχίζει με απαράμιλλο σθένος η Α.Θ.Παναγιότης, ο Οικουμενικός Πατριάρχης κ.κ. Βαρθολομαίος.
Γνωρίζουμε ασφαλώς, και δεν έχουμε καμία διάθεση να ωραιοποιήσουμε την πραγματικότητα, ότι ο δρόμος είναι μακρύς. Οι θεολογικές διαφορές που συσσωρεύτηκαν στη δεύτερη χιλιετία παραμένουν, και ο διάλογος της αληθείας είναι επίπονος και συχνά αργόσυρτος. Κανείς δεν ισχυρίζεται ότι η πλήρης κοινωνία είναι ζήτημα ημερών ή απλών διπλωματικών χειρισμών. Θα ήταν, άλλωστε, παράδοξο και αφύσικο να πιστεύει κανείς ότι οι διαιρέσεις χιλίων ετών μπορούν να θεραπευτούν χωρίς κόπο, χωρίς θεολογική ακρίβεια και, κυρίως, χωρίς την ταπείνωση που γεννά η προσευχή.
Όμως, ποιος είναι αυτός που θα προτιμούσε την ευκολία της αυτάρεσκης απομόνωσης, αντί τον δύσκολο, τον ανηφορικό δρόμο της μαρτυρίας και του διαλόγου; Η Ορθόδοξος Εκκλησία δεν φοβήθηκε ποτέ τον διάλογο, διότι είναι βέβαιη για την αλήθεια που κατέχει. Η αποστολή της δεν είναι να περιχαρακωθεί, αλλά να μαρτυρήσει την αλήθεια αυτή «εν αγάπη» (Εφεσ. δ’, 15), καλώντας πάντας σε ενότητα.
Η πρωτοβουλία της Α.Θ.Παναγιότητος, του Οικουμενικού Πατριάρχου κ.κ. Βαρθολομαίου, να προσκαλέσει τον Πάπα Λέοντα στη Νίκαια, είναι η μόνη υπεύθυνη και ιστορικά συνεπής οδός. Το Οικουμενικό Πατριαρχείο, ως ο φάρος της Ορθοδοξίας και ο εγγυητής της συνοδικής τάξης και της διαχριστιανικής μαρτυρίας, συνεχίζει να διαμορφώνει την εκκλησιαστική ιστορία. Οι επικείμενες συναντήσεις στο Φανάρι και στη Νίκαια, επιβεβαιώνουν το στερεό θεολογικό πλαίσιο και την αντοχή του διαλόγου της αγάπης.
Σε αυτήν την πορεία, η Ορθόδοξος Εκκλησία, τιμώντας την κληρονομιά του Μεγάλου Φωτίου και του Αγίου Μάρκου του Ευγενικού, θα είναι ο εγγυητής ότι η πορεία προς την ενότητα δεν θα γίνει εις βάρος της αληθείας, αλλά διά της αληθείας, η οποία μόνη ελευθερώνει και ενώνει.
Το άρθρο του Γέροντος Χαλκηδόνος Εμμανουήλ δημοσιεύτηκε στην ειδική έκδοση της εφημερίδας ΤΟ ΒΗΜΑ (23-11-2025) για την επέτειο των 1700 χρόνων από την Α΄Οικουμενική Σύνοδο.
Δημοσίευση: Φως Φαναρίου